Il-Partit  Laburista  twieled  fil-15  t’Ottubru, 1920  bl-isem  “Camera  del  Lavoro”.  Il-Fundaturi  tal-Partit  kienu  tnax:  Antonio  Agius,  Guliermo  Arena,  Ġanni  Bencini,  Robert  Bencini,  Carmelo  Bonello,  Gaetano  Bonello,  Mikiel  Borg,  Mikielanġ  Borg,  Agostino  Matrenza,  Antonio  Schembri,  Giacinto  Tua,  u  Salvu  Zammit  Hammet.

Il-qagħda  tal-poplu  Malti  dak  iż-żmien  xejn  ma  kienet  waħda  tajba  minħabba  l-ħakma  kolonjali  min-naħa  tal-Ingilterra.  Dan  kien  wassal  għall-Irvellijiet  tas-7  ta’  Ġunju,  1919.  Kien  ilu  jinħass  il-bżonn  ukoll li jinħoloq  partit  politiku  li  jaqbeż  għad-drittijiet  tal-ħaddiema Maltin  fi  żmien  meta  kienet  teżisti  ħafna  diskriminazzjoni  soċjali  fejn  il-ġid  nazzjonali  kien  jitgawda  minn  grupp  żgħir  ta’  nies  u  meta  l-poplu  kien  jgħix  fl-injuranza  u  l-miżerja.  Qabel  il-ħolqien  tal-Partit  Laburista  kien  tfaċċa  Manuel  Dimech  (1860-1921)  li  pprova  joħloq  kuxjenza  favur  id-drittijiet  ta’  min  kien  imkasbar  fis-soċjeta`  Maltija  imma  l-forzi  reazzjonarji  ħelsu  minnu  billi  fl-1914  ġie  deportat  u  miet  fl-eżilju  fl-1921.

Il-Partit  Laburista  kkontesta  l-elezzjonijiet  ġenerali  li  saru  wara  li  Malta  ngħatat  gvern  responsabbli  permezz  tal-Kostituzzjoni  tal-1921. Fl-1921 u l-1924 rebaħ il-partit tal-Unione Politica  Maltese.  Peress  li  kien  għadu  partit  politiku  żgħir,  il-Partit  Laburista  daħal  f’koalizzjoni  mal-UPM  iżda  din  ma  rnexxietx.  Għalhekk,  b’għaqal  kbir  fl-1926  daħal  f’Compact  mal-Partit  Kostituzzjonali  mmexxi  minn  Gerald  Strickland.  Permezz  ta’  dan  il-ftehim,  il-Partit  Laburista  kellu  jappoġġja  lill-partit  ta’  Strickland  li  min-naħa  tiegħu  kellu  jwettaq  miżuri  soċjali  meta  jkun  fil-gvern. L-ikbar kisbiet tal-Gvern tal-Compact (1927-32) kienu l-Workmen’s  Compensation  Act  (1929),  l-Urban  Rent  Regulation  Act  (1929),  u  l-bidu  tal-bini  tal-Isptar  San  Luqa  (1930).

Kien  ukoll  il-Partit  Laburista  li  fi  żmien  “il-Kwistjoni  tal-Lingwa”  dejjem  irsista  biex  l-Ilsien  Malti  jingħata  l-ġieħ  u  r-rispett  li  kien  jistħoqqlu fi żmien meta l-ilsien nazzjonali kien imkasbar mir-rappreżentanti tal-Partit  Nazzjonalista  li  fl-Assemblea  Leġiżlattiva  kienu  jitkellmu  bit-Taljan.

Minħabba l-Kwistjoni Politika-Reliġjuża tal-1928-32, il-Partit  Laburista  mar  ħażin  ħafna  fl-Elezzjoni  Ġenerali  tal-1932  fejn  eleġġa  biss  lill-Mexxej  tiegħu,  it-Tabib  Pawlu  Boffa.  Boffa  kien  laħaq  Mexxej  fl-1928  wara  li  fl-ewwel  snin  tiegħu  l-Partit  Laburista  kellu  bħala  Mexxejja  lil  William  Savona  u  Michael  Dundon.  Kien  żmien  diffiċli  għall-Partit  Laburista,  speċjalment  fl-1933  meta  seħħ  l-hekk  imsejjaħ  “Każ  tas-Sedizzjoni”  meta  tellgħu  żgħażagħ  Laburisti  l-Qorti  sempliċement  għaliex  kellhom  letteratura  fil-pussess  tagħhom  meqjusa  sedizzjuża  bħal  xogħlijiet  ta’  Tolstoy  u  Bernard  Shaw.  Fl-1933  ukoll,  l-isem  tal-partit  sar  “Il-Partit  tax-Xogħol”.

Ftit  ftit,  il-Partit  Laburista  reġa’  beda  jissaħħaħ  u  sab  appoġġ  mill-General Workers  Union  li  twaqqfet  fl-1943.  Fl-Assemblea  Nazzjonali  tal-1945,  kiseb  id-dritt  li  n-nisa  ‘l  fuq  minn  21  sena  jkunu  jistgħu  jivvotaw  huma  wkoll  bħall-irġiel  fl-elezzjoni  ġenerali.  Il-Partit  Laburista  kien  minn  tal-ewwel  li  tħabat  biex  in-nisa  jingħataw  il-vot.  Attivista  Laburista,  Liża  Fenech,  kienet  diġa`  qed  tirsisti  biex  dan  iseħħ  fis-snin  għoxrin.  Fl-1946,  l-edukazzjoni  f’Malta  saret  ta’  bilfors  fuq  livell  elementari.  Din  kienet  xi  ħaġa  li  l-Partit  Laburista  kien  ilu  jitħabat  għaliha  sa  mit-twaqqif  tiegħu.

Fl-1947,  Malta  ngħatat  Kostituzzjoni  ġdida  li  permezz  tagħha  kisbet  is-“Self-Government”.  Fl-Elezzjoni  Ġenerali  ta’  dik  is-sena,  il-Partit  Laburista  kiseb  59.9%  tal-voti,  jiġifieri  24  siġġu  minn  40  possibbli.  Pawlu  Boffa  sar  l-ewwel  Prim  Ministru  Laburista  ta’  Malta.  Is-Sinjorina  Agatha  Barbara  saret  l-ewwel  mara  eletta  fl-Assemblea  Leġiżlattiva.  Boffa  wiret  pajjiż  imfarrak  mill-gwerra.  Beda  x-xogħol  ta’  rikostruzzjoni  u  saru  avvanzi  kbar  fl-oqsma  tal-edukazzjoni  u  s-saħħa.  Iddaħħlu l-Pensjoni  tax-Xjuħ  u  l-Income Tax  u  l-pulizija  issa  kienu  se  jieħdu  l-pensjoni  wara  25  sena  servizz.

Wara  l-iSplit  fi  ħdan  il-Partit  Laburista,  Duminku  Mintoff  sar  il-Mexxej  Laburista  fis-16  ta’  Ottubru,  1949.  Il-Malta  Labour  Party,  kif  kien  sar  jismu  l-Partit  issa,  rebaħ  l-Elezzjoni  Ġenerali  tal-1955  bl-għajta  “Integration  jew  Self-Determination”.  L-idea  tal-integrazzjoni  mar-Renju  Unit  kienet  maħsuba  biex  il-Maltin  jilħqu  l-istess  livell  tal-Ingliżi  fis-servizzi  tas-saħħa,  edukazzjoni  u  benefiċċji  soċjali  oħra  kif  ukoll  biex  l-ekonomija  ta’  Malta  tkun  fis-sod.  Dan  ma  seħħx  minħabba  diversi  problemi  li  nqalgħu,  fosthom  it-theddida  tas-sensji  li  wasslu  għall-“Break  with  Britain  Resolution”  fl-1957  u  r-riżenja  tal-Gvern  Laburista  mmexxi  mill-Perit  Duminku  Mintoff  fl-1958.  Dan  il-gvern  jibqa’  mfakkar  għall-programm  ta’  bini  ta’  skejjel  tant  meħtieġa  fiż-żmien  meta  s-Sinjorina  Agatha  Barbara  kienet  Ministru  tal-Edukazzjoni,  l-ewwel  Ministru  mara  fl-istorja  politika  ta’  Malta.

Il-Partit  Laburista  issa  beda  jirsisti  għall-Indipendenza.  L-ewwel  pass  kienu  l-Irvellijiet  tat-28  t’April,  1958  meta  l-partitarji  Laburisti  niżlu  fit-toroq  jiddefendu  l-interess  nazzjonali.  Is-snin  sittin  kienu  dominati  minn  kwistjoni  politika-reliġjuża  oħra  li  matulha  l-Partit  Laburista  tilef  l-elezzjonijiet  ġenerali  tal-1962  u  l-1966  kawża  tas-sanzjonijiet  reliġjużi  kontra  tiegħu.  Sadanittant,  Malta  saret  indipendenti  fil-21  ta’  Settembru,  1964.

Fl-1971,  il-Partit  Laburista  rebaħ  l-Elezzjoni  Ġenerali  u  reġa’  kiseb  il-poter.  Il-partit  dam  fil-poter  kważi  sittax-il  sena  permezz  ta’  rebħiet  oħra  fl-1976  u  l-1981.  Kienu  snin  tad-deheb  li  raw  il-bini  tal-Welfare  State,  il-ħolqien  ta’  Malta  Repubblika  u  l-vot  ta’  tmintax  fl-1974,  u  l-Ħelsien  fl-1979  mill-bażi  militari  li  kellha  l-Ingilterra  f’Malta  sa  dak  iż-żmien.

Madankollu,  inqala’  l-inkwiet  politiku  minħabba  r-riżultat  pervers  tal-Elezzjoni  Ġenerali  tal-1981  fejn  il-Partit  Laburista  ġab  aktar  siġġijiet  mill-Partit  Nazzjonalista  iżda  inqas  voti.  Dak  iż-żmien  il-Kostituzzjoni  ta’  Malta  kienet  tgħid  li  jiggverna  min  ikollu  l-iżjed  siġġijiet.  Sadanittant,  lejn  l-aħħar  tal-1984,  Dr  Karmenu  Mifsud  Bonnici  laħaq  Prim  Ministru  ta’  Malta  u,  wara  tibdil  kostituzzjonali  biex  tiġi  solvuta  l-kwistjoni  tar-riżultat  pervers  tal-1981,  kien  hu  li  mexxa  lill-Partit  Laburista  fl-Elezzjoni  Ġenerali  tal-1987.  Il-Partit  Laburista  tilef  din  l-elezzjoni  kif  ukoll  dik  tal-1992.

Fl-1992,  Dr  Alfred  Sant  laħaq  Mexxej  tal-Partit  Laburista.  Huwa  kien  strumentali  biex  il-Partit  Laburista  jkollu  kwartieri  ġodda  fil-Ħamrun,  iċ-Ċentru  Nazzjonali  Laburista,  kif  ukoll  il-ġurnal  tiegħu,  “Kullħadd”,  u  l-istazzjon  televiżiv  tiegħu.  Dr  Alfred  Sant  mexxa  lill-Partit  lejn  rebħa  elettorali  fl-1996.   Il-Gvern  Laburista  dam  fil-poter  tnejn  u  għoxrin  xahar.  Kellna l-ewwel  Speaker  mara  tal-Kamra  tar-Rappreżentanti,  Dr  Myriam  Spiteri  Debono.  Kwistjonijiet  interni  fi  ħdan  il-Gvern  Laburista  wasslu  għall-Elezzjoni Ġenerali  bikrija  tal-1998  li  ntrebħet  mill-Partit  Nazzjonalista.

Il-bidu  tas-seklu  wieħed  u  għoxrin  kien  dominat  mill-kwistjoni  dwar  is-sħubija  ta’  Malta  fl-Unjoni  Ewropea.  Il-Partit  Laburista  ħareġ  tellief  fl-Elezzjonijiet  Ġenerali  tal-2003  u  l-2008  u  wara  r-riżenja  ta’  Dr  Alfred  Sant,  Dr  Joseph  Muscat  kien  elett  Mexxej  tal-Partit  Laburista  fis-6  ta’  Ġunju,  2008.

Taħt  Dr  Muscat,  il-Partit  bidel  ismu  għal  “Partit  Laburista”  kif  ukoll  inbidlet  l-emblema  tiegħu.  Il-partit  sar  wieħed  inklussiv  li  jieħu  ħsieb l-interessi mhux  biss  tal-ħaddiema  iżda  anke  ta’  min  iħaddem.  Minn  sempliċi  partit  politiku  l-Partit  Laburista  nbidel  f’moviment  nazzjonali  li  għandu  fi  ħdanu  nies  minn  kull  livell  soċjali,  minn  kull qasam  tax-xogħol,  b’opinjonijiet  diversi  u  twemmin  differenti.  Fl-Elezzjoni  Ġenerali  tal-2013,  il-Partit  Laburista  kiseb  rebħa  kbira  meta  ġab  54.83%  tal-voti.  Rebħa  li  ġiet  ripetuta  b’żieda  ta’  voti  fl-Elezzjoni  Ġenerali  tal-2017  fejn  il-Partit  Laburista  kiseb  55.04%  tal-voti.  Bħala  Mexxej  tal-Partit  Laburista,  Dr  Joseph  Muscat  rebaħ  ukoll  l-Elezzjonijiet  tal-Parlament  Ewropew  tal-2009  u  l-2014  kif  ukoll  dawk  tal-Kunsilli  Lokali  tul  iż-żmien  li  ilu  Mexxej,  jiġifieri  tal-2009,  l-2012,  l-2013  u  l-2015.

Kemm  ilu  Prim  Ministru  ta’  Malta  Dr  Joseph  Muscat,  il-pajjiż  ra  bidla  pożittiva  fl-oqsma  kollha  tal-ħajja.  L-ekonomija  kibret  biex  saret  waħda  mill-aqwa  fl-Ewropa.  Il-problema  tal-qgħad  issolviet  għal  kollox,  iddaħħlu  diversi  miżuri  soċjali  u  sar  aċċenn  fuq  id-drittijiet ċivili u l-ħarsien tad-drittijiet tal-minoranzi.  Ingħatat  ukoll  importanza  kbira  lill-isforz  biex  in-nisa  jkunu  rappreżentati  aħjar  fil-ħajja  pubblika.  Rajna  investiment  barrani  qawwi  f’pajjiżna  u  Malta kisbet diversi suċċessi bħala membru tal-Unjoni Ewropea,  partikolarment  fil-Presidenza  tal-Kunsill  tal-Unjoni  Ewropea  bejn  Jannar  u  Ġunju  tal-2017.  Fuq  kollox,  il-ġid  nazzjonali  li  nħoloq  mill-Gvernijiet  Laburisti  mmexxija  minn  Dr  Joseph  Muscat  qed  igawdi  minnu  kulħadd:  it-tfal,  iż-żgħażagħ,  l-adulti  maturi  u  l-anzjani  f’kull  saff  soċjali.

Taħt it-tmexxija ta’ Dr Joseph  Muscat,  il-pajjiż  ra  bidla  pożittiva  fl-oqsma  kollha  tal-ħajja.  L-ekonomija  kibret  biex  saret  waħda  mill-aqwa  fl-Ewropa.  Il-problema  tal-qgħad  issolviet  għal  kollox,  iddaħħlu  diversi  miżuri  soċjali  u  sar  aċċenn  fuq  id-drittijiet ċivili u l-ħarsien tad-drittijiet tal-minoranzi.  Ingħatat  ukoll  importanza  kbira  lill-isforz  biex  in-nisa  jkunu  rappreżentati  aħjar  fil-ħajja  pubblika.  Rajna  investiment  barrani  qawwi  f’pajjiżna  u  Malta kisbet diversi suċċessi bħala membru tal-Unjoni Ewropea,  partikolarment  fil-Presidenza  tal-Kunsill  tal-Unjoni  Ewropea  bejn  Jannar  u  Ġunju  tal-2017.  Fuq  kollox,  il-ġid  nazzjonali  li  nħoloq  mill-Gvernijiet  Laburisti  mmexxija  minn  Dr  Joseph  Muscat  qed  igawdi  minnu  kulħadd:  it-tfal,  iż-żgħażagħ,  l-adulti  maturi  u  l-anzjani  f’kull  saff  soċjali.

Kemm ilu Prim Ministru ta’ pajjiżna, Robert Abela affaċċja ħidma bla preċedent. Mal-ewwel huwa skatta b’deċiżjonijiet f’waqthom li wasslu għal riformi kbar fil-qasam tas-saltna tad-dritt u l-governanza t-tajba. Riformi li saħansitra ġew imfaħħra anke mill-Kummissjoni Venezja. 

Dan flimkien ma’ ħemel ta’ riformi oħra li komplew jikkonfermaw il-prinċipji progressivi u tal-ġustizzja soċjali li jħaddan il-Partit Laburista. Fost dawn kien hemm ir-riforma fil-liġi tal-kirijiet ta’ qabel l-1995, ir-riforma fil-liġi tal-Kannabis u dik li se tassigura ugwaljanzja bejn is-sessi fil-Parlament mill-Elezzjoni Ġenerali li jmiss.

Fl-istess żmien Robert Abela wkoll nnegozja l-akbar pakkett ta’ fondi Ewropej li qatt kiseb pajjiżna. Pakkett ta’ €2.27 biljun sabiex il-Gvern jkun jista’ jkompli jimplimenta l-ħidma tiegħu tul is-7 snin li ġejjin.

Dan u ħafna iktar sar fi sfond ta’ pandemija li għeżżet mhux biss lill-pajjiżna iżda lid-dinja kollha. Madankollu Robert Abela, b’għaqal u bil-polz tan-nies f’idu assigura li tul dan il-perjodu ta’ inċertezza kbira, is-saħħa tal-poplu tingħata l-ogħla prijorità. Fil-fatt f’pandemija Malta kienet fost l-inqas pajjiżi milquta fid-dinja b’fost l-inqas rati ta’ mwiet u infezzjonijiet. Dan flimkien ma’ waħda mill-ogħla rati ta’ testing għall-virus fid-dinja u issa anke l-aqwa rata ta’ tilqim tal-vaċċin fid-dinja.

Fl-istess waqt ġie assigurat li l-effetti ekonomiċi jiġu mitigati. Taħt it-tmexxija ta’ Robert Abela, Gvern Laburista nieda għadd ta’ pakketti ta’ għajnuna u Budgets tul l-2020 biex b’hekk ġie evitat li jintilfu 100,000 impjieg. Dan filwaqt li l-ħobża ta’ kuljum għall-ħaddiema Maltin u Għawdxin tibqa’ tiġi assigurata.

Din hija l-istorja tal-Partit  Laburista. Partit li  għadu  u  jibqa’  għaddej  bil-proċess  ta’  bidla  għaliex  huwa  partit  politiku  dinamiku  li  jrid  jibqa’  dejjem  rilevanti  f’dinja  li  qed  tinbidel  il-ħin  kollu.

Il-Partit  Laburista  għadu  u  jibqa’  għaddej  bil-proċess  ta’  bidla  għaliex  huwa  partit  politiku  dinamiku  li  jrid  jibqa’  dejjem  rilevanti  f’dinja  li  qed  tinbidel  il-ħin  kollu.